Toen ik meer dan 10 jaar geleden psychiatrisch patiënten-recht wilde gaan doen, was mijn moeder hier niet zo blij mee. Mijn vader was in Suriname verwond door, zoals wij dat tegenwoordig in Nederland een ‘verward persoon’ noemen, toen hij bij Theater Bellevue aan de Domineestraat te Paramaribo op iemand wachtte. De film was net afgelopen toen een stel kwajongens een op dat moment passerend verwarde persoon, die zij kennelijk van straat kenden plaagden. Deze verwarde man pakte een dikke plank die op straat lag, zwaaide ermee en raakte mijn vaders hoofd met een spijker die in de plank zat. Mijn vaders schedel barstte hierdoor. Zijn zenuw was net niet geraakt, anders was hij ter plekke overleden. Jullie begrijpen dat ons leven vanaf dat moment overhoop lag. Dit incident heeft een enorme impact gehad op het leven van mijn ouders. Ze hebben om gezondheidsredenen van mijn vader in combinatie met de politieke situatie in 1979 in Suriname besloten naar Nederland te komen. Ik vond het daarom begrijpelijk dat mijn moeder het niet veilig vond dat ik psychiatrisch-patiënten recht ging doen. Het is inderdaad niet altijd veilig, omdat een psychotisch persoon ook weleens agressief kan zijn. Twee jaar geleden heeft een psychotisch persoon bij een huisbezoek anderhalve vinger met een kapmes afgehakt van een Haagse rechter toen zij haar uitspraak deed en waar hij het niet mee eens was. Sindsdien zijn er diverse veiligheidsmaatregelen getroffen voor dergelijke zittingen.

In Suriname heerst er een taboe op mensen met een psychiatrisch achtergrond, terwijl dit in Nederland anders is. Psychiatrie is in Nederland een volwaardig medisch vak en wordt een psychiatrische aandoening als een aandoening beschouwd dat onder controle gehouden kan worden door behandeling met de juiste medicatie, terwijl dit in sommige culturen omhuld wordt met bovennatuurlijke zaken en men niet weet om te gaan met psychiatrische patiënten. In sommige niet -Westerse culturen worden stemmen in een hoofd gezien als bezetenheid door een geest van een familielid of God die via deze persoon praat. Ooit had ik een Oegandese cliënt die aan schizofrenie leed. De rechter had na het pleidooi van de psychiater beslist dat deze man gedwongen behandeld moest worden in een gesloten instelling. De Oegandese tolk die bij deze zaak had vertaald zei na afloop van de zitting tegen mij dat ik eerst met hem (de tolk) had moeten praten -wat niet gebruikelijk is-, want dan had hij mij kunnen uitleggen dat deze schizofrene man niet in een gesloten instelling gedwongen met medicatie behandeld moest worden, maar dat hij naar een traditionele genezer moest die met de bezeten geest zou kunnen praten en deze zou kunnen uitdrijven door rituelen uit te voeren die nodig waren, want misschien waren bepaalde rituelen van een overleden familielid niet goed uitgevoerd. Ik vermoed dat als ik dit aan de rechter had verteld dat deze hieraan geheel voorbij was gegaan.

Het is bekend dat wanneer één van je ouders een psychische aandoening heeft de kans dat je dit ook krijgt, gemiddeld 1 tot 10 keer groter is dan bij anderen. Je hebt meer kans op een psychische aandoening, als meer familieleden dezelfde aandoening hebben. Ook (traumatische) omstandigheden kunnen een trigger zijn voor de ontwikkeling van een psychische stoornis. Mijn stelling is dan ook dat iedereen met een psychische aandoening te maken zou kunnen krijgen. Dit heb ik mogen ervaren met een collega-advocaat van mij. Deze collega was een oudere man die ik een paar maanden voor hij ernstig hersenletsel kreeg door een harde val, had gesproken over de ruil van een strafpiket. De vitale delen van zijn hersenen functioneerden niet meer, waardoor hij ook wilsonbekwaam was geworden. Hij kon geen beslissingen meer nemen over zijn eigen zorg en gezondheid.

In de Surinaamse geschiedenis kennen wij een aantal bekenden die aan een psychische stoornis lijden of geleden hebben. Zo vertelde Michiel van Kempen mij in vertrouwen dat hij het jammer vond dat een aantal talentvolle schrijfsters last hebben van een psychische stoornis waardoor ze niet toekwamen aan het schrijven van nieuwe boeken. Eén van de bekende schrijvers die we kennen als TV-presentator was Anil Ramdas die zichzelf gesuïcideerd heeft. Hij had een belaste psychiatrische familiegeschiedenis waar je niets over hoort. Dit zegt wel wat over hoe groot het taboe is. Ook Tara Oedayrai Singh Varma heeft een belaste psychiatrische familiegeschiedenis. In mijn volgende blogs wil ik de casus van Tara bespreken en bekijken hoe de ontwikkeling van haar bipolaire stoornis heeft plaatsgevonden. Het doel hiervan is het taboe dat heerst op personen met een psychiatrische achtergrond te doorbreken. Ik hoop hiermee meer begrip te kweken voor psychiatrische patiënten en inzicht te geven in hoe een psychiatrisch patiënt de ziekte zelf ervaart. Ook hoop ik dat mensen veel sneller hulp zullen zoeken of aan hun naasten adviseren om serieus hulp te zoeken als blijkt dat ze depressief zijn, raar doen of suïcidaal zijn. And last but not least hoop ik dat er meer begrip komt voor wat Tara is overkomen, door haar handelwijze in het perspectief van haar ziekte te plaatsen. Ja, ze was gek. Maar weet jij wel hoe het dan werkt in je brein?

(40)